Wsparcie żywieniowe pacjenta po COVID-19

Pacjenci ciężko przechodzący COVID-19 są podatni na znaczną utratę masy ciała i kacheksję [1], będących wynikiem niedożywienia, jak również złożonych zmian metabolicznych. Są one uważane za główną przyczynę ostrych problemów klicznicznych, jak i długoterminowego uszczerbku na zdrowiu, dlatego w leczeniu należy również skupić się na żywieniu i rehabilitacji [3]. Ciężkie przejście choroby zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia niedożywienia, dlatego wsparcie żywieniowe pacjenta po COVID-19 jest równie ważne, jak podczas leczenia [4]. Z dotychczas opublikowanych prac wynika, że nawet 40% pacjentów trafiających do szpitala może być niedożywionych, podczas gdy przy wypisie odsetek ten może dotyczyć nawet 70% pacjentów.

Wsparcie żywieniowe pacjenta po COVID-19 w leczeniu utraty mięśni szkieletowych

Kryteria rozpoznawania niedożywienia obejmują niezamierzoną utratę masy ciała, redukcję masy mięśniowej, niskie BMI, mniejsze spożycie i przyswajanie składników odżywczych oraz stany zapalne związane z urazem lub chorobą. Trzyetapowe badanie stanu odżywienia na podstawie globalnych kryteriów diagnozowania niedożywienia opisaliśmy w poradniku, z którego dowiesz się, jak diagnozować niedożywienie.

Utrata masy mięśniowej następuje wraz z wiekiem i ma związek z chorobami przewlekłymi, ale nie tylko. Do nagłego zmniejszenia masy mięśniowej dochodzi podczas pilnej hospitalizacji. Natomiast pobyt na oddziale intensywnej terapii powoduje gwałtowną utratę masy mięśniowej wraz z utratą masy ciała. Odbudowa mięśni trwa znacznie dłużej niż ich ubytek, dlatego bardzo ważna jest szybka interwencja i systematyczna pomoc pacjentom w odzyskiwaniu masy mięśniowej. Utratę
i odbudowę mięśni można porównać z płonącym lasem, którego ponowne zalesienie trwa bardzo długo. Żeby do niej nie dopuścić, w zależności od potrzeb i stanu pacjenta, można stosować żywność, suplementy, żywienie dojelitowe lub pozajelitowe [5].

Według badań pacjenci na oddziałach intensywnej terapii oraz po poważnych zabiegach operacyjnych mogą tracić nawet 1 kg beztłuszczowej masy ciała dziennie [6]. Spadek beztłuszczowej masy ciała zwiększa ryzyko komplikacji i śmiertelność [7]. Niska masa mięśniowa kończyn dolnych może prowadzić do niepełnosprawności i ograniczeń funkcjonalnych, dlatego wsparcie żywieniowe pacjentów po COVID-19 jest ogromnie istotne w celu przyspieszenia procesu rehabilitacji. Warto zwracać na to szczególną uwagę, ponieważ część pacjentów po wyjściu ze szpitala nigdy nie odzyska utraconej masy mięśniowej [8].

Siedzący i aktywny tryb życia a COVID-19

COVID-19, w tym ograniczenia związane z kwarantanną i izolacją wpłynęły na stan zdrowia i kondycję ludzi na całym świecie. Już zmniejszenie codziennej liczby kroków (<1000) w ciągu dwóch tygodni powoduje utratę beztłuszczowej masy kończyn dolnych u zdrowych młodych osób i starszych dorosłych [9]. Ponadto, tryb życia osób starszych negatywnie wpływa na ich masę mięśniową, układ sercowo-naczyniowy i metabolizm. Siedzący tryb życia przyczynia się do zmniejszenia masy, siły i mocy mięśniowej, insulinowrażliwości i spadku VO2max. Natomiast aktywność fizyczna zapobiega spadkowi VO2max i wzrostowi tkanki tłuszczowej u seniorów, poprawia wydolność sercowo-oddechową i pozwala utrzymać masę, siłę i moc mięśniową oraz połączenia nerwowo-mięśniowe w zdrowiu [10].

Zasady wsparcia żywieniowego pacjenta po COVID-19

Główne zasady żywienia klinicznego pacjentów po COVID-19 to zapobieganie oraz leczenie niedożywienia związanego z chorobą, wspomaganie leczenia jednostki chorobowej poprzez leczenie żywieniowe, przeciwdziałanie utracie masy mięśniowej, ułatwianie rehabilitacji i wspieranie dobrego samopoczucia pacjenta. Prawidłowe odżywianie nie odwraca kacheksji, ale może zapobiec bądź zminimalizować utratę mięśni, złagodzić objawy, poprawić jakość życia i wyniki. Leczenie utraty mięśni może łączyć różne strategie żywieniowe, w tym stosowanie:

• odpowieniej ilości wysokiej jakości białka,
• aminokwasów i ich pochodnych – HMB, L-leucyna, Kreatyna,
• kwasów tłuszczowych OMEGA-3,
• żywności wysokoenergetycznej (np. Nutramil Complex® Protein),
• podejścia wielokierunkowego – diety, suplementacji, aktywność fizycznej [11].

Dwa randomizowane, kontrolowane badania kliniczne niedożywionych pacjentów z POChP wykazały, że stosowanie doustnych suplementów pokarmowych (ONS) przyczynia się do znacznego wzrostu masy ciała i poprawy wydolności fizycznej [12]. Istotne jest przestrzeganie zaleceń, co pokazało badanie 33 pacjentów ambulatoryjnych z POChP przeprowadzone na dwóch grupach – A (21 pacjentów) i B (12 pacjentów). Obie grupy korzystały ze wsparcia dietetycznego. Jednak grupa A otrzymała zalecenie zakupu ONS, podczas gdy grupa B dostała ONSy za darmo. Tylko 41% pacjentów z grupy A i 58% z grupy B zgłosiło spożywanie ONS w 12 tygodniu. Pacjenci stosujący ONS
w 12 tygodniu zwiększyli swoją masę ciała [13].

Jak pomóc sobie lub swoim pacjentom?

• W zapobieganiu utraty masy mięśniowej pomoże Ci codzienna aktywność fizyczna, odpowiednia jakość diety i suplementacja.
• Aktywnością fizyczną jest zarówno trening, jazda na rowerze, piesze wycieczki czy spacery, jak i codzienne domowe czynności.
• Zadbaj o wysoką jakość białka w odpowiedniej ilości, czyli 20-40 g na posiłek – możesz skorzystać z żywności specjalnego przeznaczenia medycznego Olimp LiveUp.
• W celu zmaksymalizowania efektów rehabilitacji wprowadź codzienną suplementację – 3-5g kreatyny, 2-4g oleju rybiego (Gold Omega 3®) i witaminę D3, w zależności od niedoborów 1000-4000 IU/dziennie (Gold-Vit® D3).
• Kreatyna przyczyni się do większej tolerancji wysiłku, regeneracji i odzyskiwania mięśni. Przeciwzapalne właściwości oleju rybiego korzystnie działają na organizm w ciężkich infekcjach COVID-19. Niski poziom witaminy D3 jest potencjalnym czynnikiem ryzyka zakażenia COVID-19. Przyjmuje się, że suplementacja zmniejsza ryzyko sarkopenii i COVID-19.
• Regularny kontakt z pacjentem, który otrzymuje porady i informacje zwrotne, wpłynie na stosowanie się przez niego do zaleceń wydawanych w ramach wsparcia żywieniowego po COVID-19 [14].

Kluczowe w o opiece pacjentów z COVID-19 są badania przesiewowe, diagnoza niedożywienia bazująca na kryteriach fenotypowych i etiologicznych GLIM, skoordynowane, ukierunkowane i multimodalne leczenie oraz monitorowanie stanu zdrowia pacjenta.

Bibliografia:

1, 3. Anker MS, et al. Weight loss, malnutrition, and cachexia in COVID-19: facts and numbers,
J Cachexia Sarcopenia Muscle, 2021 Feb;12(1):9-13. doi: 10.1002/jcsm.12674.
2. Laviano A., Koverech A., Mari A. Cachexia: clinical features when inflammation drives malnutrition, Proc Nutr Soc, 2015 Nov;74(4):348-54.
4. Nalbandian A, et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Nature Medicine,2021 Apr;27(4):601-615.
5,7.  Prado CM, Anker SD, Coats AJS, Laviano A, von Haehling S. Nutrition in the spotlight in cachexia, sarcopenia and muscle: avoiding the wildfire. J Cachexia Sarcopenia Muscle. 2021 Feb;12(1):3-8.
6. Wischmeyer PE, San-Millan I. Winning the war against ICU-acquired weakness: new innovations in nutrition and exercise physiology. Crit Care. 2015;19 Suppl 3(Suppl 3):S6.
8. Marshall RN, Smeuninx B, Morgan PT, Breen L. Nutritional Strategies to Offset Disuse-Induced Skeletal Muscle Atrophy and Anabolic Resistance in Older Adults: From Whole-Foods to Isolated Ingredients. Nutrients. 2020 May 25;12(5):1533.
9. Oikawa SY, Holloway TM, Phillips SM. The Impact of Step Reduction on Muscle Health in Aging: Protein and Exercise as Countermeasures. Front Nutr. 2019 May 24;6:75.
10. Moro T, Paoli A. When COVID-19 affects muscle: effects of quarantine in older adults. Eur J Transl Myol, 2020 Jun 13; 30(2): 9069.
11. Prado CM, Anker SD, Coats AJS, Laviano A, von Haehling S. Nutrition in the spotlight in cachexia, sarcopenia and muscle: avoiding the wildfire. Journal of Cachexia Sarcopenia Muscle. 2021 Feb;12(1):3-8.
12. Collins PF, et al. Nutritional support in chronic obstructive pulmonary disease (COPD): an evidence update, J Thorac Dis. 2019 Oct; 11(Suppl 17): S2230–S2237.
13. Collins PF, et al. Nutritional support in chronic obstructive pulmonary disease (COPD):
A randomised trial, September 2018, Clinical Nutrition 37:S215-S216.
14. Kirwan R, et al. Sarcopenia during COVID-19 lockdown restrictions: long-term health effects of short-term muscle loss, GeroScience, 42, 1547-1578 (2020).