Kacheksja nowotworowa – czym jest i jak leczyć?

Kacheksja to wyniszczenie organizmu, któremu towarzyszy znaczny spadek masy mięśniowej. Powstaje na skutek ciężkiej, przewlekłej choroby, schorzenia zakaźnego, a nawet uzależnienia. Najczęściej jest to jednak kacheksja nowotworowa (zwana również zespołem CAC), która jest następstwem zaawansowanego stadium rozwoju nowotworu.

Kacheksję nowotworową definiuje się jako zespół zaburzeń z długotrwałą utratą beztłuszczowej masy ciała, gdzie organizm nie reaguje na leczenie żywieniowe i z dnia na dzień stan sprawności pacjenta się pogarsza.

W trakcie choroby nowotworowej organizm zmaga się z wieloma zmianami i wiele codziennych procesów organizmu jest utrudnionych. Do najważniejszych przyczyn wystąpienia kacheksji nowotworowej należą:

• zaburzenia odżywiania na skutek spadku łaknienia, czy też przeszkody w postaci np. guza na przełyku;
• nasilenie procesów metabolicznych oraz katabolicznych;
• niewystarczający stan składników odżywczych (których w chorobie nowotworowej potrzebne jest znacznie więcej, niż u osoby zdrowej, by organizm mógł sprostać procesom metabolicznym);
• niepożądane działanie leczenia nowotworu;
• nasilenie reakcji zapalnych.

Objawy i rozpoznanie kacheksji nowotworowej

Pierwszym z objawów kacheksji nowotworowej jest jadłowstręt o różnym tempie rozwoju i stopniu nasilenia. Pacjenci zatracają zmysł smaku i węchu, następnie spożywają mniejsze porcje posiłków, szybciej odczuwają nasycenie, a także mdłości, aż niekiedy całkowicie odmawiają jedzenia. W odróżnieniu od anoreksji, w kacheksji nowotworowej mechanizmem wywołującym spadek masy ciała nie są zaburzenia psychiczne, a zmiany nowotworowe w organizmie.

Na Europan Association for Palliative Care (EAPC) ustalone zostały ramy, które pozwalają stwierdzić wystąpienie kacheksji nowotworowej. Wystąpienie jednego z 3 poniższych scenariuszy wskazuje na wystąpienie schorzenia:

• utrata masy ciała więcej niż 5% (bądź równa 5%) w ciągu 6 miesięcy;
• utrata masy ciała więcej niż 2% w ciągu 6 miesięcy, jeśli wskaźnik BMI jest mniejszy niż 20 kg/m²;
• utrata masy ciała więcej niż 2% wraz z obniżeniem ALM (appendicular lean mass index).

Proces leczenia onkologicznego (radioterapia, chemioterapia, chirurgia) bardzo często prowadzi do utarty masy ciała. Jeśli jednak tej tracie towarzyszą zaburzenia węchu i smaku, czy astenia, należy  wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia kacheksji nowotworowej.

Konsekwencje kacheksji w chorobie nowotworowej

Wystąpienie kacheksji w procesie leczenie nowotworowego niesie ze sobą wiele negatywnych oddziaływań na cały ten proces. Kacheksja może prowadzić do:

• zmniejszenia masy ciała,
• osłabienia siły mięśniowej,
• osłabienia odporności,
• osłabienia perystaltyki jelit,
• zaburzeń krzepnięcia krwi.

Wszystkie te sytuacje prowadzą do pogorszenia odpowiedzi organizmu na proces leczenia onkologicznego, zwiększa się ryzyko wystąpienia powikłań, a co za tym idzie wydłużenie hospitalizacji, wzrost kosztów leczenia, wzrost infekcji, lęk, depresję, aż ostatecznie może doprowadzić do zaniechania leczenia. Dlatego tak istotne jest odpowiednie przygotowanie organizmu do procesu leczenia.

Leczenie kacheksji nowotworowej

Leczenie kacheksji nowotworowej jest trudne. Ciężko, aby tak wyniszczony organizm wrócił do formy sprzed choroby, ale skuteczna interwencja jest jak najbardziej możliwa, dzięki czemu jest szansa na zmniejszenie powikłań procesu walki z nowotworem.

Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie odżywienie pacjenta, które należy rozpocząć od oceny stanu odżywienia (skala NRS 2002 i SGA) i przygotowanie indywidualnych zaleceń. Podaż białka u dorosłego człowieka z chorobą nowotworową powinna wynosić 1,2–2,0 g/kg mc./dobę, a podaż energii 25–30 kcal/kg mc./dobę. W przypadku pacjenta niedożywionego zapotrzebowanie to wzrasta niemal dwukrotnie, a przeliczeń powinno się dokonywać na aktualną masę ciała, zaś w przypadku pacjentów otyłych – na idealną masę ciała.

Żywienie powinno być kompletne, nawet u osób otyłych należy dbać o to, by posiłki były odpowiedniej wielkości, ale przede wszystkim jakości. Produktem wysokobiałkowym i energetycznym zalecanym w procesie leczenia jest Nutramil Complex Protein.

Ważnym aspektem jest również wdrożenie aktywności fizycznej, która pozwoli na powrót procesów anabolicznych w mięśniach. Nawet kilka ćwiczeń dziennie może zmniejszyć kataboliczny wpływ kacheksji i nasilenie stanu zapalnego. Jak odpowiednio przygotować się do procesu leczenia, by zapewnić organizmowi, jak najlepsze warunki do walki z chorobą znajdują się w Poradniku Prehabilitacja, który możesz pobrać za darmo z naszej strony.

Literatura:

1. Fearon K, Strasser F, Anker SD, et al. Definition and classification of cancer cachexia: an international consensus. Lancet Oncol. 2011; 12(5): 489–495, doi: 10.1016/S1470-2045(10)70218-7, indexed in Pubmed: 21296615.
2. Grabiec K, Burchert M, Milewska M, et al. Systemic and local mechanisms leading to cachexia in cancer. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej. 2013; 67: 1397–1409, doi: 10.5604/17322693.1085135.
3. Krzemieniecki K. Leczenie wyniszczenia nowotworowego — dobrodziejstwo dla chorych a  przekleństwo dla NFZ? Krytyczna analiza zjawiska terapii wyniszczenia nowotworowego w Polsce. Współczesna Onkologia. 2008; 12(1): 38–42.