Mity w diecie osoby chorej na nowotwór

Czy istnieje dieta, która mogłaby całkowicie ochronić przed zachorowaniem na nowotwór? Czy istnieje dieta lecząca i wspomagająca leczenie?

W chwili obecnej nie ma konkretnej diety, która całkowicie chroniłaby przed chorobą nowotworową. A wokół sposobów żywienia urosła cała masa mitów. Odpowiednie żywienie ma znaczenie nie tylko w profilaktyce, ale również w czasie choroby. Wsparcie żywieniowe pacjenta pozwala często na osiągnięcie lepszej skuteczności leczenia i powinno być integralnym elementem każdego etapu terapii – im szybciej rozpoczęte, tym lepiej. Postępowaniem pierwszego rzutu jest poradnictwo dietetyczne oraz doustne diety przemysłowe (ONS).

Pacjent onkologiczny oraz jego bliscy nieustannie poszukują skutecznych metod terapii. Zdarza się wówczas, że stosują nie zawsze sprawdzone i skuteczne metody leczenia. Zwłaszcza kiedy tradycyjna opieka zawodzi bądź nie oferuje żadnych rozwiązań. Łatwo wpaść w spirale błędnego koła bądź po prostu trafić na nieuczciwe osoby. Wiele się mówi o tym, co powinna jeść osoba chora, a czego nie, które produkty żywnościowe wspierają terapię przeciw rakową, które suplementy powinno się przyjmować.

Cudowny suplement? Dieta eliminacyjna: bez glutenu, laktozy? A może eliminacja białka? Łatwo zbłądzić w gąszczu często sprzecznych informacji. Poniżej kilka mitów, szczegółowo wyjaśnionych i popartych dowodami naukowymi.

Mit 1: Białko żywi raka

Białko odgrywa bardzo ważną rolę w diecie pacjenta onkologicznego ponieważ u chorego wzrasta zapotrzebowanie na ten składnik diety. Specjaliści od żywienia są zgodni, że w przebiegu większości chorób (w tym chorób nowotworowych) kluczowym składnikiem diety powinno być białko. A podaż tego makroskładnika u dorosłego człowieka powinna wynosić od: 0,8–1,5 g/kg m.c./dobę. Bardzo wyniszczeni chorzy powinni otrzymywać podaż białka nawet do 2–3 g/kg m.c./dobę

Białko wspiera układ odpornościowy pacjenta, jest niezwykle istotne w procesie budowy i regeneracji komórek, pomaga uniknąć utraty masy mięśniowej, wpływa pozytywnie na równowagę płynów w organizmie i zwiększa zdolność do gojenia się ran. Dlatego odpowiedni poziom w organizmie ma ogromne znaczenie w procesie leczenia. Białko pełni więc wiele ważnych funkcji i bez niego organizm człowieka nie może funkcjonować prawidłowo. Zdarzają się jednak wyjątkowe sytuacje, kiedy podaż białka musi zostać ograniczona (np. niewydolność nerek lub wątroby). Warto pamiętać, że o podaży białka w diecie powinien zadecydować lekarz onkolog, lekarz specjalizujący się w żywieniu klinicznym, bądź wyspecjalizowany dietetyk.

Mit 2: Brak apetytu w chorobie nowotworowej jest normalny

Brak apetytu niejednokrotnie postrzegany jest jako naturalny element choroby, nie wymagający interwencji z zewnątrz. W rzeczywistości brak łaknienia to następstwo zmian zachodzących w organizmie dotkniętym chorobą oraz jeden z niepożądanych efektów ubocznych leczenia. Taki stan to wyraźny sygnał aby zareagować, by nie doprowadzić do wyniszczenia organizmu.

Odpowiednio wcześnie przeprowadzona konsultacja z lekarzem lub dietetykiem, zmiana diety i/lub dodanie żywienia medycznego może pozytywnie wpłynąć na stopień odżywienia, ograniczając tym samym jego niekorzystny wpływ na terapię. Żywienie medyczne powinno być integralną częścią leczenia onkologicznego.

Mit 3: W trakcie leczenia unikaj laktozy!

Nie ma wskazań do rutynowego stosowania diet bez laktozowych u chorych leczonych onkologicznie. Nietolerancja laktozy, która powstaje na skutek leczenia cytostatykami lub na skutek radioterapii, ma charakter wtórny i związany z uszkodzeniem funkcji nabłonka jelitowego. Jeżeli jednak w okresie chemioterapii lub radioterapii dojdzie do nietolerancji mleka związanego z uszkodzeniem enzymu rozkładającego cukier mleczny i pojawią się dolegliwości bólowe, należy ten produkt wyeliminować z diety na jakiś czas. Zazwyczaj w tym czasie dobrze tolerowane są mleczne produkty fermentowane – jogurt, kefir czy twaróg – ze względu na zmniejszoną w ich składzie ilość cukru mlecznego – laktozy.
Nie każda chemioterapia czy radioterapia będzie powodowała konieczność wyłączenia mleka z diety!

Mit 4: W czasie chemioterapii należy stosować dietę bezglutenową

Dietę bezglutenową stosuje się u niewielkiej grupy pacjentów onkologicznych, przede wszystkim chorych na celiakię oraz w przypadku osób z popromiennym zapaleniem jelit, będącym możliwym działaniem niepożądanym po radioterapii. Produkty zawierające gluten (pszenica, żyto, jęczmień, owies) to nie tylko doskonałe źródła węglowodanów, ale również białka, witamin z grupy B, witaminy E, żelaza, magnezu, potasu, wapnia, selenu i cynku. Dieta bezglutenowa bez wyraźnych wskazań lekarza czy dietetyka może doprowadzić do utraty masy ciała i bardzo osłabić organizm. Podejmowanie bez wyraźnych wskazań ze strony lekarza lub dietetyka tego typu diet w czasie chemio- i radioterapii może zaszkodzić pacjentowi.

Mit 5: Obowiązkowa suplementacja multiwitaminami

Czy w chorobie nowotworowej trzeba brać witaminy i antyoksydanty na wzmocnienie? Absolutnie nie! Zgodnie z zaleceniami zarówno ESPEN, National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE), jak i większości towarzystw dietetycznych na świecie nie ma wskazań do rutynowej suplementacji witamin czy minerałów u pacjentów chorujących na nowotwór złośliwy. Stosowanie jakichkolwiek związków aktywnych wskazane jest wyłącznie w stanach udowodnionego niedoboru. Niektóre substancje stosujemy też na podstawie znajomości metabolizmu i obrazu niedoborów w konkretnych sytuacjach klinicznych. Nic na własną rękę!

Literatura:

1. Kłęk S., Jarosz J., Jassem J., Kapała A., Krawczyk J., Krzakowski M., Misiak M., Szczepanek K., Polskie Rekomendacje Żywienia Dojelitowego i Pozajelitowego w Onkologii – część II: żywienie drogą przewodu pokarmowego (żywienie dojelitowe), Onkologia w praktyce klinicznej; 2013
2. Baldwin C., Parsons T., Logan S. Dietary advice for illness-related malnutrition in adults. Cochrane Database of Syst. Rev.; 2001
3. Milne A.C., Pooter J., Vivanti A., Avanell A. Protein and energy supplementation in elderly people at risk from malnutrition. Cochrane Database Syst. Rev.; 2009
4. Podstawy żywienia klinicznego, Sobotka L. (red.) Scientifica, Kraków; 2013
5. Kłęk S., Jankowski M., Kruszewski WJ., Standardy leczenia żywieniowego w onkologii. Onkol Prakt Klin. 2015
6. Jachnis A, Kapała A. Zastosowanie diety bezlaktozowej u chorych poddanych leczeniu z powodu choroby nowotworowej.
7. Brzegowy M., Turek K., Maciejewska-Cebulak M. Nie Daj Się Rakowi! Wsparcie Żywieniowe W Chorobie Nowotworowej; Zdrowe Zdrowie; 2018