Stopa cukrzycowa – profilaktyka i leczenie

Stopa cukrzycowa jako powikłanie niekontrolowanej lub nieleczonej cukrzycy, stanowi coraz większy problem wśród populacji diabetyków, gdyż dotyczy ok. 200 tys. osób w Polsce.

Badania dowodzą, że Zespół Stopy Cukrzycowej  występuje u  0,6-2% chorych na cukrzycę typu 1 oraz aż u 12-18% osób z cukrzyca typu 2. Ryzyko pojawienia się owrzodzenia w ciągu życia osoby chorej na cukrzycę wynosi około 25-30%. Mimo wysokiego poziomu medycyny oraz wczesnej  prewencji powikłań, liczba ta na przestrzeni lat stale rośnie. W 85% przypadków amputację kończyny poprzedza owrzodzenie, które w większości przypadków można skutecznie wyleczyć. Kluczowa jest edukacja pacjenta na temat profilaktyki stopy cukrzycowej. Mówi się, że cukrzyk, który wie więcej – żyje dłużej.

Zapobieganie stopie cukrzycowej

Dlatego każdy diabetyk powinien znać zasady prewencji Zespołu Stopy Cukrzycowej, na które składa się:

• Codzienne oglądanie stóp, również od strony podeszwowej np. lusterkiem oraz skóry między palcami.
• W przypadku zauważenia zmiany na skórze należy bezzwłocznie zdezynfekować antyseptykiem, zaopatrzyć jałowym  opatrunkiem i jak najszybciej skontaktować się ze specjalistą – najlepiej jest udać się do specjalistycznego gabinetu leczenia ran/gabinetu stopy cukrzycowej.
• Unikanie urazów mechanicznych (np. skaleczenia przez ciała obce, za ciasne obuwie), urazów termicznych (np. poparzenie gorącą wodą, stanięcie na rozgrzanym piasku na plaży), unikanie działania żrących płynów na skórę (np. kwasy na odciski, skarpetki złuszczające, kremy z mocznikiem w dużym stężeniu).
• Regularne wizyty u podologów, diabetologów oraz chirurga naczyniowego, kardiologa itd.
• Szybką identyfikację infekcji w obrębie stóp (np. grzybica) oraz natychmiastowe rozpoczęcie leczenia.
• Codzienną higienę stóp, na którą składa się mycie stóp w wodzie o temperaturze poniżej 37° C (unikanie szarego mydła w kostce), polecane mycie pod bieżącą wodą, aby nie spowodować maceracji skóry w wyniku namaczania. Dokładne osuszenie skóry miękkim ręcznikiem, szczególnie w przestrzeniach między palcami. Zabronione jest suszenie stóp za pomocą suszarki.
• Stosowanie balsamów nawilżających na suchą skórę.
• Obcinanie paznokci na prosto, a nie okrągło, chroniąc paznokieć przed wrastaniem w skórę.
• Używanie pilnika zawsze w jednym kierunku, aby nie powodować uszkodzenia płytki paznokcia.
• Nieużywanie ostrych przyborów do pielęgnacji stóp, nie zaleca się używania pumeksu, tarki itd.
• Unikanie przyklejania plastrów na skórę, ewentualnie używanie bandaża nieelastycznego.
• Używanie skarpetek z włókien naturalnych, nieuciskających, przewiewnych np. bambusowe, z jonami srebra.
• Stosowanie zalecanego obuwia i wkładek, dopasowanych indywidualnie do chorego. Obuwie powinno być tworzone z naturalnej, miękkiej skóry, z szerokim przodem i na twardej podeszwie. Obuwie powinno być o 1-2 numery większe od stopy. Przed ubraniem buta należy dokładnie sprawdzić jego wnętrze. Nowe buty powinno się nosić początkowo w domu i nie dłużej niż 3 godziny. Trzeba zwracać uwagę, aby zbyt mocno nie wiązać sznurówek. Wkładki do butów powinno się oceniać pod względem zużycia. Latem unikać chodzenia w klapkach i butach z odkrytym przodem. W zakresie doboru wkładek i obuwia najlepiej jest skonsultować się z podologiem i fizjoterapeutą.
• Codzienne ćwiczenia stóp, spacerowanie. Wyjątkiem są aktywne rany na stopach, wtedy w zaleceniach pacjent powinien odpoczywać i odciążać kończynę.

Leczenie stopy cukrzycowej

Każdą niepokojącą zmianę w obrębie stóp, pacjent powinien skonsultować z pielęgniarką, lekarzem, podologiem itd. Istotny jest czas wdrożenia odpowiedniej terapii. Dlatego im szybciej pacjent zareaguje, tym lepiej dla niego.

Obecnie rynek wyrobów medycznych zalecanych do terapii ran trudno gojących się, dysponuje całym wachlarzem nowoczesnych antyseptyków do dezynfekcji ran, opatrunków specjalistycznych, systemów odciążających stopy jak indywidualne wkładki lub obuwie odciążające odpowiednie obszary stopy objęte ranami. Dostępna jest także żywność specjalnego przeznaczenia medycznego jak Arginilan, Immuven, która dzięki wysokiej zawartości L-argininy, wspomaga proces regeneracji tkanek od wewnątrz. Należy wspomnieć, iż arginina jest prekursorem kolagenu, czyli budulca dla nowo tworzących się komórek, w tym blizny. Innymi składnikami, mającymi wpływ na szybkość gojenia ran są antyoksydanty jak witamina A i C, a także cynk czy kwasy omega-3. W holistycznej opiece nad pacjentem z zespołem stopy cukrzycowej należy nie tylko zadbać o zewnętrzne aspekty leczenia rany jak regularne jej oczyszczanie, dobór odpowiednich opatrunków aktywnych, dostosowanie właściwego odciążenia do lokalizacji i stopnia zaawansowania problemu. Nie mniej istotny jest aspekt dostarczenia pacjentowi składników budulcowych do wnętrza organizmu, przy jednoczesnej kontroli choroby podstawowej, czyli cukrzycy. Kontrola glikemii powinna towarzyszyć pacjentowi na każdym etapie leczenia, jak również prewencja innych powikłań cukrzycy jak retinopatia, nefropatia, incydenty sercowo-naczyniowe.

Podsumowanie

Cukrzyca jako choroba metaboliczna jest plagą dzisiejszych czasów. Oprócz kwestii genetycznej, która należy do czynników niepoddających się modyfikacji, na powstawanie cukrzycy ma duży wpływ styl życia. Niestety stres, otyłość, złe nawyki żywieniowe, brak ruchu, pośpiech – wpływają niekorzystnie na trzustkę, która z upływem czasu wydziela coraz to mniej insuliny, obniżającej poziom cukru we krwi. Z tego  również względu do modelu opieki nad diabetykiem należy także modyfikacja powyższych czynników rozwoju choroby, które można poddać modyfikacji, a bez których ciężko o zadowalające efekty.